Manualna skrzynia biegów – jak działa i co różni ją od automatycznej?

Manualna skrzynia biegów (określana też jako mechaniczna lub ręczna) to element budowy samochodu, który pozwala na zmianę przełożenia w trakcie jazdy. W ten sposób możesz dostosować bieg do liczby obrotów silnika, a także zmienić kierunek przemieszczania się poprzez wrzucenie biegu wstecznego.

Skrzynia manualna wymaga kilku działań ze strony kierowcy wykonanych w odpowiedniej kolejności w przeciwieństwie do skrzyni automatycznej, która zwalnia prowadzącego pojazd z ręcznej zmiany przełożenia.

Rodzaje skrzyń biegów

Ewolucja motoryzacji następuje na naszych oczach nieustannie od ponad stu lat. Choć skrzynia manualna przez długi czas była standardem, producenci cały czas poszukują innych, bardziej ergonomicznych, wygodniejszych i prostszych metod na zmianę przełożenia. Z jakimi skrzyniami biegów spotkasz się obecnie, odwiedzając salon motoryzacyjny?

Skrzynia manualna

Najprostsze i zarazem najstarsze rozwiązanie. Ręczna skrzynia biegów jest wyposażona w sprzęgło oraz dźwignię zmiany biegów. Przełożenie wybiera kierowca w zależności od wskazań obrotomierza i pożądanej prędkości jazdy. Kojarzą ją z pewnością wszystkie osoby, które zdawały egzamin na prawo jazdy przed 2009 r.

Skrzynia automatyczna stopniowa

W pełni zautomatyzowany mechanizm, który zmienia biegi bez udziału kierowcy. Każda automatyczna skrzynia biegów jest wyposażona w układ, który dobiera przełożenie w zależności od parametrów pracy silnika.

Skrzynia półautomatyczna stopniowa

Rozwiązanie symulujące jazdę kierowców wyczynowych. Polega ono na zmianie biegu w górę lub w dół. Wrzucenie wyższego przełożenia lub jego redukcja są znacznie prostsze niż w przypadku skrzyni manualnej, ponieważ odbywa się to za pomocą przycisków na kierownicy, skoków lewarka lub specjalnych łopatek do zmiany biegów.

Skrzynia bezstopniowa

Wariant bezstopniowy – określany mianem wariatora – ma teoretycznie nieograniczoną liczbę przełożeń. Nie mają one predefiniowanych ustawień, ale zmieniają się płynnie i jak nazwa wskazuje, bezstopniowo. Jednak głównym problemem tych skrzyń biegów jest niska żywotność. CVT zwykle ulegają przykładowo awarii w wyniku braku wymiany oleju i nadmiernie dynamicznej eksploatacji. Bezstopniowe przekładnie są stworzone do płynnej jazdy – nie do dynamicznej.

Skrzynia manualna czy automatyczna – jakie są różnice i którą wybrać?

Jazda samochodem ze skrzynią manualną wymaga wprawy, ponieważ kierowca musi skupić się nie tylko na drodze, lecz także na zmianie przełożeń. Takie rozwiązanie sprawia, że jazda jest mniej płynna, ale jednocześnie pozwala na bardziej dynamiczne wyprzedzanie. Naprawa manuala jest też zwykle tańsza niż skrzyni automatycznej.

W przypadku skrzyni automatycznej jazda na pierwszy rzut oka wydaje się łatwiejsza. Nie ma pedału sprzęgła, więc nogą obsługuje się wyłącznie gaz i hamulec, a schemat przełożeń jest prostszy. Dla kierowców, którzy po raz pierwszy przesiadają się z manuala na automat i odwrotnie, zmiana może być jednak szokiem, ponieważ większość czynności w kabinie wykonujemy odruchowo.

Pamiętaj też, że jeśli zrobisz prawo jazdy na automat (kod 78 w prawie jazdy), nie możesz prowadzić samochodu wyposażonego w manualną skrzynię biegów.

Skrzynia biegów manualna – budowa

Budowa manualnej skrzyni biegów jest dosyć prosta. Do jej kluczowych elementów, które znajdziesz w każdym modelu, należy zaliczyć:

• wałki – sprzęgłowy, pośredni i główny;
• koła zębate umieszczone na wałkach odpowiadające poszczególnym przełożeniom;
• synchronizatory pozwalające na płynną zmianę biegu;
• wybierak połączony z dźwignią skrzyni biegów.

Jak działa manualna skrzynia biegów?

Zmiana biegów wymaga wykonania kilku czynności. Pierwszą z nich jest wciśnięcie sprzęgła. W ten sposób rozłączasz przeniesienie mocy silnika na koła. Następnie należy zmienić bieg – lewarek przechodzi do pozycji docelowej na wybrany stopień. Po wrzuceniu nowego przełożenia sprzęgło trzeba powoli zwolnić płynnym ruchem nogi. Dzięki temu przekazanie napędu nastąpi bez szarpania. W przeciwnym razie usłyszysz charakterystyczny zgrzyt.

Ile wytrzymuje manualna skrzynia biegów?

Skrzynie biegów są projektowane tak, aby wytrzymać bez trudu nawet kilkaset tysięcy km, niemniej jednak zaleca się, aby co 100 tysięcy km przeprowadzać jej przegląd. Warto też co pewien czas wymieniać w niej olej, aby zapewnić płynną pracę wszystkich elementów. Pamiętaj, że m.in. mało płynna jazda, używanie półsprzęgła czy wrzucanie biegów na siłę skracają żywotność mechanizmu.

Manualne skrzynie biegów znane są ze swojej trwałości i niezawodności. Korzystanie z nich po krótkim czasie wchodzi w krew. Są też prostsze i tańsze w konserwacji niż ich automatyczne odpowiedniki.